De laatste tijd is er veel gaande rondom “voluntourism” (vrijwilligerstoerisme). Veel critici hebben veel te zeggen over vrijwilligerswerk in het buitenland en er zijn artikelen gepubliceerd in verschillende media.
Volunteer Abroad Alliance steunt dit zeker, maar helaas wordt deze kritische kijk ook een generaliserende negatieve kijk op vrijwilligerswerk in het buitenland, wat schadelijk is voor onze projecten. Hieronder vindt je 8 stellingen uitspraken door “critici” over voluntourism, stellingen die niet van toepassing zijn op onze projecten.
Wij legden deze stellingen voor aan Ward Reekmans onze voorzitter.
Voluntourism stelling 1: Vrijwilligerswerk in het buitenland is voor commerciële organisaties die geld verdienen aan de goede bedoelingen van vrijwilligers.
Er zijn inderdaad organisaties die veel geld verdienen aan de goede bedoelingen van vrijwilligers. Sommigen van hen vragen duizenden dollars om slechts twee weken vrijwilligerswerk te doen.
Anderzijds heb je Volunteer Abroad Alliance, een alliantie van verschillende non-profitorganisaties die zich inzetten om voldoende fondsen te werven voor hun projecten in ontwikkelingslanden. We gaan niet liegen, er zijn gewoon kosten verbonden aan vrijwilligerswerk in het buitenland. Als onze projecten deze kosten zouden kunnen dragen, besteden we deze budgetten liever aan lokaal personeel.
Transparantie is misschien wel het belangrijkste onderwerp binnen onze alliantie, je betaalt de werkelijke kosten specifiek voor je verblijf direct ter plaatse aan de persoon die dit voor je regelt. Zo weet je zeker dat er niets blijft hangen bij verschillende tussenstations.
Voluntourism stelling 2: Vrijwilligersprojecten zijn geen projecten maar “activiteiten” die voor toeristen worden georganiseerd.
Onze alliantie bestaat alleen uit geregistreerde ontwikkelingsorganisaties en zetten zich al jaren met veel enthousiasme in voor hun projecten. Deze organisaties werken nauw samen met de lokale bevolking en weten perfect wat wel en niet kan. Samen bepalen zij de voorwaarden waaraan vrijwilligers moeten voldoen. Wat in het ene project niet mogelijk is, is misschien wel de ideale oplossing in een ander project. Dit zorgt voor een positieve interactie in onze alliantie en voor bijna elke kandidaat kunnen we een perfect project vinden.
Ook vinden wij dat je geen vrijwilligers kan sturen naar projecten waar je niet bij betrokken bent. Bij Volunteer Abroad Alliance wordt elk project gestart door een van de deelnemende organisaties samen met hun lokale partnerorganisatie, wat resulteert in een dubbele validatie van de projecten.
Alle organisaties moeten ook een uitgebreide vragenlijst invullen waarmee ze kunnen beoordelen of hun projecten toegankelijk zijn voor vrijwilligers, maar ook of het organiseren van vrijwilligerswerk in hun projecten haalbaar is.
We krijgen regelmatig directe verzoeken van lokale organisaties die lid willen worden van de alliantie, het zou gemakkelijk zijn om meteen ja te zeggen op hun verzoek. We gaan echter niet in op hun verzoek omdat deze projecten niet zijn gescreend door een van de organisaties die actief in onze alliantie.
Onze alliantie heeft ook niet de mogelijkheid om een lokaal project te screenen als er geen organisatie uit onze alliantie actief is in het gebied. We zijn ons er ook van bewust dat bezoeken van enkele dagen niet voldoende zijn om een project te evalueren. Je moet het land, zijn gebruiken en cultuur echt begrijpen voordat je hier een uitspraak over kan doen. Dit is alleen mogelijk als je al lang actief bent in het betreffende land, zoals elke organisatie die betrokken is bij Volunteer Abroad Alliance. Dus ja, we zouden graag meer projecten in onze alliantie willen, maar niet zonder grondige evaluatie en validatie.
Voluntourism stelling 3: Vrijwilligers nemen het werk weg van de lokale bevolking
Dit is een veralgemening die waar zou zijn als de projecten voldoende middelen zouden hebben om lokaal personeel in dienst te nemen, maar dat is niet het geval. De subsidieregelingen zijn streng en de meeste toegekende subsidies mogen niet voor lonen worden gebruikt. Alle organisaties in onze alliantie werken hard om fondsen te werven, die we gebruiken voor de ontwikkeling van onze projecten.
Onlangs was ik uitgenodigd op een evenement over vrijwilligerswerk in het buitenland. In aanloop naar dit evenement kon ik het volgende lezen: “vrijwilligers die de lokale bevolking het werk ontnemen door een school te bouwen“. Ik drink niet veel koffie, maar toen ik deze uitspraak las, verslikte ik me bijna in mijn koffie. Ik moet zeggen dat ik me schaamde; wat als een van onze vrijwilligers zo’n verklaring te lezen krijgt?
Als voorbeeld neem ik ons schoolbouwproject in Laos. Onze manier van werken heeft ervoor gezorgd dat er meer kinderen worden bereikt doordat we geld hebben bespaard op aannemers. Nu hebben we dankzij het gespaarde bedrag een school extra kunnen leveren aan een paar honderd kinderen.
De vrijwilliger krijgt geen geld voor zijn werk in het buitenland. Veel projecten zouden niet bestaan zonder de hulp van de organisaties in de alliantie, laat staan dat er al een mogelijkheid was om binnen deze projecten te werken. Dankzij het gratis werk dat de vrijwilliger levert, kunnen fondsen efficiënter worden gebruikt om de missie van de organisatie te realiseren.
Als organisatie is het ook gemakkelijker om onze vrijwilligersactiviteiten stop te zetten als een project mislukt, in plaats van een lokale persoon te ontslaan. Dat laatste is nooit leuk als je aan een sociaal project werkt. De kans op ontslag is reëel, aangezien er geen zekerheid is dat er voldoende geld wordt opgehaald om de lonen te betalen. Zelf heb ik al eens in de situatie gezeten dat ik een lokale medewerker moest informeren dat het project wegens onvoldoende inkomen is stopgezet. Dit is erg zuur, zeker als je het via Skype moet doen en je de boodschap niet persoonlijk kunt overbrengen.
Voluntourism stelling 4: Vrijwilligers maken geen impact
Zo’n uitspraak zet een bom onder vrijwilligerswerk in het algemeen. Er zijn veel mooie voorbeelden van jonge mensen die betrokken zijn bij jeugdbewegingen, speeltuinactiviteiten, enz. Mijn eigen kinderen zijn lid van een jeugdbeweging en de meeste van hun leiders hebben ook geen “pedagogische” opleiding genoten, maar ik zie nog steeds een glimlach op het gezicht van mijn kinderen en hetzelfde gebeurt in onze projecten.
Het is echter zo dat niet iedereen in elk project (bijvoorbeeld: medisch) kan meewerken. Daarom hebben we per project duidelijke voorwaarden gesteld. Elke vrijwilliger moet zich ook ‘aanmelden’ voor een project via een uitgebreid aanvraagformulier. Het is de verantwoordelijke mentor die samen met het lokale team beslist of de aanvrager aan de eisen voldoet.
Als organisatie ga je er nooit van uit dat de mensen in de gemeenschap die je helpt, niet de capaciteit hebben om hun taken uit te voeren. Ik ben van mening dat je kandidaten ook niet zomaar kan beoordelen omdat ik ervan overtuigd ben dat iedereen iets te bieden heeft. Dus ja, studenten en jongeren kunnen echt het verschil maken.
In mijn projecten in Laos is bijvoorbeeld de lokale bevolking de verzoekende partij voor meer vrijwilligers. Ze hebben het vertrouwen in de lokale autoriteiten verloren, want corruptie is overal. Ze kijken uit naar enthousiaste vrijwilligers die zich om hen bekommeren in tegenstelling tot de overheid.
Met Volunteer Abroad Alliance zorgen we voor een goede voorbereiding en begeleiding van de vrijwilligers. Wij bieden voor iedere vrijwilliger een mentor, deze mentor begrijpt het land en de verschillen met de westerse wereld. Eenmaal in het veld worden ze bovendien begeleid door een lokaal teamlid die de gebruiken en tradities van de bevolking nog beter begrijpt dan de mentor en de vrijwilliger perfect kan begeleiden.
Voluntourism stelling 5: Vrijwilligerswerk in het buitenland is paternalistisch.
Het is inderdaad zo dat vrijwilligers moeten beseffen dat ze de wereld niet gaan veranderen, dat staat ook in onze ethische code, net zoals vrijwilligers kunnen lezen dat ze moeten samenwerken met respect voor de lokale bevolking.
Wat ik paternalistisch vind, is dat sommige critici spreken over ‘opgeleide’ vrijwilligers. Alsof alleen hoogopgeleiden de ideale kandidaten zijn. Zulke uitspraken verwacht ik niet van “experts” in ontwikkelingssamenwerking, omdat je zo indirect zegt dat de lokale bevolking niet “opgeleid” is. Technisch geschoolde vrijwilligers met kennis van de nieuwste technieken kunnen de lokale bevolking zeker bijstaan in hun taken omdat de kennis van de nieuwste technieken ook in ontwikkelingslanden niet altijd toegankelijk is.
Dezelfde zogenaamde experts en critici van vrijwilligerswerk in het buitenland gaan organisaties ook ‘adviseren’ over de voorwaarden waaraan vrijwilligers moeten voldoen. Hoe kan men ‘algemeen’ advies geven als ze zelf niet weten hoe elk project werkt? Laat staan dat ze de projecten zelfs hebben bezocht. Er is geen blauwdruk voor ontwikkelingssamenwerking, net zoals er geen blauwdruk is voor vrijwilligerswerk, elk project is immers anders.
Voluntourism stelling 6: vrijwilligers worden verwend
Noem het niet verwend maar voorbereid. Wij nemen de voorbereiding serieus, het zou inderdaad makkelijker zijn om vrijwilligers ergens in een omheind resort of 4**** hotel te plaatsen. Met Volunteer Abroad Alliance willen we vrijwilligers diep onderdompelen in de lokale cultuur en dat geldt ook voor huisvesting. Anders blijven vrijwilligers in hun westerse gewoonten, hebben ze het land niet geproefd en loop je het risico in een “wij tegen zij”-situatie te belanden.
Voluntourism stelling 7: Korte periodes van vrijwilligerswerk zijn niet goed
Wat misschien te kort is voor het ene project, is niet noodzakelijk te kort voor andere projecten.
De experts van de deelnemende organisaties in onze alliantie, samen met hun plaatselijk team, zijn niet impulsief als ze de minimumperiode bepalen. Zij weten immers heel goed wat lokaal wel en niet haalbaar is. Een blauwdruk bestaat niet, dus generaliseren is ook niet mogelijk. Het verschilt van project tot project maar ook van bestemming tot bestemming.
Ik sprak eens met een directeur van een lagere (openbare) school in Laos, en ja ik spreek Lao. Hij en zijn collega’s vroegen vrijwilligers om Engelse les te geven op zijn school, omdat ze geen leraren hadden die Engels spraken. Hij vertelde me dat de duur niet belangrijk is, want zonder vrijwilligers op zijn school zouden de leerlingen worden onthouden van de Engelse lessen terwijl deze lessen deel uitmaken van het officiële leerplan.
Voluntourism stelling 8: Vrijwilligers spreken niet altijd de lokale taal
Ik heb zojuist het voorbeeld aangehaald van de directeur in Laos die vrijwilligers vroeg om Engelse les te geven. Als ik de critici moet geloven, dan zou ik alleen vrijwilligers moeten gebruiken die Laotiaans spreken en die zijn niet willekeurig beschikbaar. Hebben deze critici zelf met de lokale bevolking gesproken, in hun taal?
Laten we dan maar meteen stoppen met het sturen van experts, diplomaten, expats etc. want ik ben ervan overtuigd dat de meerderheid van hen ook de lokale taal niet spreekt, laat staan de lokale dialecten.
Toch kan het spreken van de lokale taal wel degelijk nuttig zijn. Het taalprobleem is echter eenvoudig te voorkomen door een goede begeleiding van de vrijwilliger door het lokale projectteam, dat wordt gegarandeerd door Volunteer Abroad Alliance
Wat is je eindconclusie?
Allereerst wil ik dat kandidaat-vrijwilligers alle kritiek niet al te serieus nemen, bij Volunteer Abroad Alliance weten we wat we doen.
Daarnaast zou ik alle critici willen vragen om te stoppen met hun negatieve veralgemeningen en meer te vertellen over de succesverhalen. Als de critici, journalisten, enz. nog steeds zeggen dat vrijwilligerswerk in het buitenland schadelijk is, zou ik ze willen vragen om de “vrijwilligersbedrijven” bij naam te noemen.
De huidige veralgemeningen maken het voor kleine non-profitorganisaties, zoals Volunteer Abroad Alliance, niet makkelijker op om voldoende vrijwilligers te vinden. Misschien moeten de critici met ons komen praten, ik zou ze willen uitnodigen voor een kopje koffie en beloven dat ik er niet in zal stikken.
